فهرست ساتراپی‌های هخامنشیان

هخامنشیان ۲۲۰ سال (از ۵۵۰ پیش از میلاد تا ۳۳۰ پیش از میلاد) بر بخش بزرگی از جهان شناخته شده آن روز از رود سند تا دانوب در اروپا و از آسیای میانه تا شمال شرقی آفریقا فرمان راندند.

ساتراپی واژهٔ یونانی‌شدهٔ خَشثْرَپاوه (به پارسی باستان) بمعنی ایالت است که به پارسی کنونی باید شهر گفت و واژهٔ شهر را در آن زمان بمعنی مملکت استعمال می‌کردند. ساتراپی منطقه‌ایی را در برمی‌گرفت که طی تاریخ شکل گرفته بود و ساکنان آن از نظر مردم‌شناسی یعنی از لحاظ فرهنگی و آداب و رسوم مشابه بودند.محتویات
۱ فهرست ساتراپی‌ها
۲ فهرست ساتراپی‌ها در سنگ‌نبشته‌های هخامنشی
۳ فهرست هرودت
۴ فهرست ساتراپی‌ها در زبان‌های باستانی
۵ جستارهای وابسته
۶ پانویس
۷ منابع
۸ پیوند به بیرون

فهرست ساتراپی‌ها

سنگ‌نبشتهٔ سه زبانهٔ بیستون، به نخستین سال فرمان‌روایی داریوش بزرگ از زبان خود او می‌پردازد. سالی که به فرونشاندن شورشهای داخلی پرداخت. نظام شاهنشاهی را استحکام بخشید و با فتح دره سند (هندوش Hinduš) در شرق و آفریقا (پوتایا Putāyā و کوشیا Kūšiyā) در غرب سرزمین‌هایی چند به شاهنشاهی الحاق کرد. وجود این دهیاوه‌ها (dahyāva) بعنوان یک ساتراپی و موقعیت آنها در چارچوب هیرارشی قدرت را می‌توان در منابع یونانی و لاتینی یافت. این منابع اطلاعات زیادی دربارهٔ موقععیت جغرافیایی این سرزمین‌ها می‌دهند. در این منابع آمده است که حدود ساتراپی‌ها توسط سنگ‌های سرحدی، رودها، قلهٔ کوه‌ها و حصارهای دیگر مشخص می‌شدند.

در فهرست زیر، اطلاعاتی راجع به پایتخت، موقعیت جغرافیایی و مرزها و باشندگان بومی هر یک ازین این ساتراپی‌ها آمده‌است[۱]:
ساتراپی بزرگ پارسه/پارس Pārsa، پایتخت: پاسارگادا (Pasargada)، پارسه (Pārsa)�
ساتراپی مرکزی و اصلی پارسه/پارس�
ساتراپی مرکزی و کوچک پارسه/پارس
ساتراپی کوچک کرمانه Karmana/Carmania
ساتراپی اصلی اوجه/شوش Ūja (عیلام)، پایتخت: شوش (Susa)�
ساتراپی مرکزی و کوچک اوجه/شوش
ساتراپی کوچک ایلامیس Elymais
ساتراپی بزرگ مادَه/ماد (Māda)، پایتخت: هگمتانه (Hagmatana)�
ساتراپی مرکزی و اصلی مادَه/ماد�
ساتراپی مرکزی و کوچک مادَه/ماد
ساتراپی کوچک ماد کوچک
ساتراپی اصلی ارمینه/ارمنستان (Armina)�
ساتراپی مرکزی و کوچک ارمنستان شرقی
ساتراپی کوچک ارمنستان غربی
ساتراپی کوچک کلخید
ساتراپی اصلی پرثوه/پارت (Parθava)، پایتخت: احتمالا هکاتومپیلوس (Hecatompylus)�
ساتراپی مرکزی و کوچک پرثوه/پارت
ساتراپی کوچک هیرکانیا/گرگان (Hyrcania)، پایتخت: زادراکرتا (Zadracarta)
ساتراپی اصلی هوارزمی/خوارزم (Uvārazmī)
ساتراپی بزرگ اسپاردا/لیدی (Sparda)، پایتخت: سارد (Sardes)�
ساتراپی مرکزی و اصلی اسپاردا/لیدی�
ساتراپی مرکزی و کوچک اسپاردا/لیدی
ساتراپی کوچک فریگیای هلسپونین (Hellespontine Phrygia)
ساتراپی کوچک کاریا (Caria)، پایتخت: هالیکارناس (Halicarnassus)
ساتراپی کوچک فریگیای بزرگ (Greater Phrygia)
ساتراپی کوچک سکودره/تراکیه (Skudra)
ساتراپی اصلی کَتپَتوکه/کاپادوکیه (Katpatuka)�
ساتراپی مرکزی و کوچک کَتپَتوکه/کاپادوکیه (Cappadocia-beside-the-Pontus)
ساتراپی کوچک کَتپَتوکه/کاپادوکیه (Cappadocia-beside-the-Taurus)
ساتراپی کوچک پافلاگونی (Paphlagonia)
ساتراپی بزرگ بابیروش/بابل (Bābiruš)�
ساتراپی مرکزی و اصلی بابیروش/بابل�
ساتراپی مرکزی و کوچک بابیروش/بابل
ساتراپی کوچک سیتاکه (Sittacene)
ساتراپی کوچک اساگارته (Asagarta)
ساتراپی اصلی آثورا/آشور (Aθurā)�
ساتراپی مرکزی و کوچک آثورا/آشور
ساتراپی کوچک ایبرناری/سوریه (Ebir-nāri)، پایتخت: دمشق
ساتراپی کوچک سیلیسیای (Cilicia) مشرف به دریا، پایتخت: ترسوس (Tarsos)
ساتراپی بزرگ مودرایه/مصر (Mudrāya)، پایتخت: ممفیس (Memphis)�
ساتراپی مرکزی و اصلی مودرایا/مصر�
ساتراپی کوچک مصر علیا، پایتخت: ممفیس (Memphis)
ساتراپی اصلی پوتایا/لیبی (Putāyā)
ساتراپی اصلی کوشیا/نوبیا (Kūšiyā)
ساتراپی اصلی اَرَبایه/عربستان (Arabāya)
ساتراپی بزرگ هَرَهُوَتیش/رُخَج (Harauvatiš)، پایتخت: آراخوتوس (Arachotus)�
ساتراپی مرکزی و اصلی هَرَهُوَتیش/رُخَج
ساتراپی اصلی زرنکه (Zranka)، پایتخت: فرادا (Phrada)
ساتراپی اصلی مکا/گدروزی، پایتخت: پورا (Pura)�
ساتراپی مرکزی و کوچک مکا/گدروزی
ساتراپی کوچک اوریتان‌ها (Oritans)
ساتراپی کوچک اریاسپ‌ها (Ariaspae)
ساتراپی مرکزی و کوچک ثته‌گوش ۱ (Θatagus)، پایتخت: تاکسیلا (Taxila)
ساتراپی کوچک ثته‌گوش ۲
ساتراپی کوچک ثته‌گوش ۳
ساتراپی اصلی هندوش/هند (Hinduš)�
ساتراپی مرکزی و کوچک هندوش/هند ۱
ساتراپی کوچک هندوش/هند ۲
ساتراپی کوچک هندوش/هند ۳
ساتراپی بزرگ باختریش/باختر (Bāxtriš)، پایتخت: باکترا (Bactra)�
ساتراپی مرکزی و اصلی باختریش/باختر�
ساتراپی مرکزی و کوچک باختریش/باختر
ساتراپی کوچک مرگوش/مرو (Marguš)
ساتراپی اصلی سوغوده/سغد (Suguda)، پایتخت: مَرَکندا (Maracanda)�
ساتراپی مرکزی و کوچک سوغودا/سغد
ساتراپی کوچک دیربائیان‌ها (Dyrbaeans)
ساتراپی اصلی گنداره (Gandāra)�
ساتراپی مرکزی و کوچک گندارا
ساتراپی کوچک پاراپامیز (Paropamisus)
ساتراپی اصلی هریوه/هرات (Haraiva)، پایتخت: آرتاکوانا (Artacoana)
ساتراپی اصلی سکا پَرَدرایه/داها (Dahā (= Sakā paradraya)/Dahae) (سکاهای آن سوی دریا: کریمه، دانوب)
ساتراپی اصلی سکا تیگره‌خوده/ماساژت‌ها (Sakā tigraxaudā/Massagetae) (سکاهای تیزخود، سکاهای ماورای سیحون)
ساتراپی اصلی سکا هئومه‌ورگه/امیرجیان‌ها (Sakā haumavargā/Amyrgians) (سکاهای هوم‌نوش، سکاهای ماورای جیحون)